Baterie i zużyte baterie – nowe obowiązki

18 sierpnia 2025 r. miał być dniem, w którym zaczną obowiązywać określone obowiązki w zakresie gospodarowania bateriami. Wprowadziło je Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2023/1542 z dnia 12 lipca 2023 r. w sprawie baterii i zużytych baterii, zmieniające dyrektywę 2008/98/WE i rozporządzenie (UE) 2019/1020 oraz uchylające dyrektywę 2006/66/WE (Dz.U.UE.L.2023.191.1, z późn. zm.).

Tym niemniej, aktualnie Parlament Europejski przegłosował odroczenie tych obowiązków o dwa lata. Pomimo tego warto przybliżyć obowiązki, wynikające z Rozporządzenia.

Zgodnie z art. 48 ust. 1 Rozporządzenia: „Od dnia 18 sierpnia 2025 r. podmioty gospodarcze wprowadzające baterie do obrotu lub oddające je do użytku, wypełniają obowiązki w zakresie należytej staranności ustanowione w ust. 2 i 3 niniejszego artykułu i w art. 49, 50 i 52 oraz w tym celu ustanawiają i wdrażają polityki w zakresie należytej staranności w odniesieniu do baterii.”

W zakresie systemu zarządzania Rozporządzenie w art. 49 przewiduje następujące obowiązki podmiotów gospodarczych:

• przyjęcie i jednoznacznie przedstawienie dostawcom i społeczeństwu polityki przedsiębiorstwa w zakresie należytej staranności w odniesieniu do baterii, dotyczącą surowców wymienionych w załączniku X pkt 1 (lit, nikiel, grafit naturalny, kobalt) oraz powiązanych kategorii ryzyka społecznego i środowiskowego wymienionych w załączniku X pkt 2 (środowisko, klimat, zdrowie, prawa człowieka, prawa pracownicze, stosunki pracy, życie społeczne);
• włączenie do swojej polityki norm, które są zgodne z normami określonymi w uznanych na szczeblu międzynarodowym instrumentach należytej staranności wymienionych w załączniku X pkt 4 (przepisami prawa międzynarodowego i wytycznymi OECD i ONZ);
• organizowanie wewnętrznego systemu zarządzania tak, aby wspierał politykę, przydzielając swojemu ścisłemu kierownictwu obowiązek nadzorowania swojej polityki oraz przechowywania dokumentacji tego systemu przez co najmniej 10 lat;
• ustanawianie i stosowanie systemu kontroli i przejrzystości dotyczącego łańcucha dostaw, w tym łańcucha kontroli pochodzenia produktu lub systemu identyfikowalności, identyfikującego podmioty działające na wyższym szczeblu łańcucha dostaw;
• włączenie polityki, z uwzględnieniem środków zarządzania ryzykiem, do umów i porozumień z dostawcami;
• wprowadzenie mechanizmu rozpatrywania skarg, w tym wczesnego ostrzegania w związku z wiedzą o ryzyku i mechanizmu naprawczego, lub zapewnienie takiego mechanizmu w drodze uzgodnień dotyczących współpracy z innymi podmiotami gospodarczymi lub organizacjami lub przez ułatwienie korzystania z usług zewnętrznego eksperta lub organu, jak np. rzecznika; opartych na wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka;
• wprowadzenie systemu kontroli i przejrzystości dotyczącego łańcucha dostaw, opartego na dokumentacji zawierającej co najmniej: opis surowca, w tym jego nazwę handlową i rodzaj, nazwę i adres dostawcy, który dostarczył surowiec stosowany w bateriach podmiotowi gospodarczemu, który wprowadza do obrotu baterie zawierające ten surowiec, kraj pochodzenia surowca oraz transakcje rynkowe od etapu wydobycia surowca po etap bezpośredniego dostawcy podmiotu gospodarczego, który wprowadza baterię do obrotu, ilości surowca stosowanego w baterii wprowadzonej do obrotu, wyrażone w procentach lub w masie.

W zakresie zarządzania ryzykiem Rozporządzenie w art. 50 przewiduje po stronie podmiotów gospodarczych takie obowiązki jak:

• określenie i ocenę ryzyka niekorzystnych skutków w swoim łańcuchu dostaw związane z kategoriami ryzyka wymienionymi wyżej w ramach jego systemu zarządzania, w tym na podstawie informacji przekazanych zgodnie z art. 49 i wszelkich innych istotnych informacji, które są publicznie dostępne albo przekazane przez zainteresowane strony, poprzez odniesienie do jego polityki w zakresie należytej staranności w odniesieniu do baterii;
• opracowanie i wdrożenie strategii reagowania na zidentyfikowane ryzyko, aby zapobiegać negatywnym skutkom, ograniczenie ich lub inaczej im zaradzenie przez: zgłaszanie ustaleń ze swojej oceny ryzyka swojemu ścisłemu kierownictwu (wyznaczonemu w ramach systemu zarządzania);
• przyjęcie środków zarządzania ryzykiem, które są zgodne z uznanymi na szczeblu międzynarodowym instrumentami należytej staranności wymienionymi wyżej, z uwzględnieniem swoich zdolności do wywierania wpływu, a w razie potrzeby presji, na dostawców, w tym ich jednostki zależne i podwykonawców, którzy mogą najskuteczniej zapobiegać zidentyfikowanym czynnikom ryzyka lub ograniczać je;
• opracowanie i wdrożenie planu zarządzania ryzykiem, monitorowanie i śledzenie wyników działań mających na celu ograniczenie ryzyka, składanie sprawozdań swojemu ścisłemu kierownictwu oraz rozważenie zawieszenia lub zakończenia współpracy z dostawcą lub jego jednostką zależną lub podwykonawcą po nieudanych próbach ograniczenia ryzyka na podstawie odpowiednich umów i ustaleń;
• przeprowadzenie dodatkowych ocen stanu faktycznego i ryzyka w odniesieniu do ryzyka wymagającego ograniczenia lub w następstwie zmiany okoliczności.

Jednocześnie, Rozporządzenie w art. 52 przewiduje szerokie obowiązki w zakresie ujawniania informacji związanych z należytą starannością. Podmioty gospodarcze mają obowiązek udostępniać:

• na wniosek, organom nadzoru rynku lub organom krajowym państw członkowskich: sprawozdanie z weryfikacji, decyzję o zatwierdzeniu polityki w zakresie należytej staranności w odniesieniu do baterii, sprawozdania z audytu oraz dostępne dowody zgodności z systemem należytej staranności, który został uznany przez Komisję zgodnie z art. 53 tego Rozporządzenia;
• swoim bezpośrednim nabywcom na niższym szczeblu łańcucha dostaw wszelkie odpowiednie informacje uzyskane i przechowywane zgodnie z jego polityką w zakresie należytej staranności w odniesieniu do baterii, z należytym uwzględnieniem tajemnicy przedsiębiorstwa i innych kwestii związanych z konkurencją.

Ponadto, według art. 93 ww. Rozporządzenia: „Do dnia 18 sierpnia 2025 r. państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące kar mających zastosowanie w przypadku naruszeń niniejszego rozporządzenia i podejmują wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia ich wykonywania. Przewidziane kary muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Państwa członkowskie powiadamiaj ą niezwłocznie Komisję o tych przepisach i środkach, a także powiadamiają ją niezwłocznie o wszelkich późniejszych zmianach, które ich dotyczą.”

Polskie prace legislacyjne są w tym względzie opóźnione. Dopiero niedawno opublikowano założenia do projektu ustawy o bateriach i zużytych bateriach. Projekt przewiduje m. in. następujące rozwiązania:

Projekt ustawy przewiduje w szczególności:

• wprowadzenie systemu umożliwiającego funkcjonowanie jednostek oceniających zgodność w zakresie rozporządzenia bateryjnego;
• określenie właściwego organu nadzoru;
• uspójnienie z rozporządzeniem bateryjnym nomenklatury stosowanej w polskim prawodawstwie w zakresie baterii;
• wprowadzenie zmian w szeregu ustaw mających związek w szczególności z gospodarowaniem zużytymi bateriami;
• uchylenie ustawy z dnia 4 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach;
• wprowadzenie sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszeń obowiązków wynikających z rozporządzenia bateryjnego.

Z kolei w zakresie gospodarowania zużytymi bateriami projekt ustawy w szczególności:

• określa właściwy organ odpowiedzialny za wypełnianie obowiązków w zakresie gospodarowania zużytymi bateriami;
• ustanawia punkt kontaktowy, o którym mowa w art. 54 ust. 2 Rozporządzenia;
• doprecyzowuje termin wprowadzania do obrotu na terytorium kraju;
• określa szczegółowe warunki magazynowania zużytych baterii;
• nakłada na producentów baterii obowiązek podpisania umowy z organizacją odpowiedzialności producenta baterii;
• określa obowiązek zawarcia umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności, pomiędzy organizacją odpowiedzialności producenta baterii a zbierającym zużyte baterie, dotyczącej zbierania zużytych baterii, kategorii, które obejmują zakres działalności organizacji, a także z prowadzącym zakład przetwarzania zużytych baterii, ze wskazaniem zakresu umowy zawieranej pomiędzy tymi podmiotami,
• określa obowiązek przeprowadzenia przez organizację odpowiedzialności producenta baterii, co najmniej raz na trzy lata, audytu zewnętrzego.