Koniec biznesu to często likwidacja spółki z o.o. czy prowadzonej jednoosobowej działalności gospodarczej. Czy jednak organy podatkowe mogą prowadzić czynności kontrolne po takiej likwidacji?
Spółka z o.o.
Zgodnie z art. 272 Kodeksu Spółek Handlowych rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru.
Natomiast według ugruntowanej praktyki orzeczniczej byt prawny spółki z o.o. ustaje z chwilą jej wykreślenia z KRS. Przykładowo, Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 19 października 2011 r. (sygn. I FSK 1502/10) wskazał, że:
„Zdarzenia tam wymienione powodują wszczęcie postępowania likwidacyjnego, które, jeżeli zostanie zakończone, skutkuje, zgodnie z art. 272 k.s.h. wykreśleniem spółki z rejestru. Chwilą rozwiązania spółki jest więc nie moment zaistnienia przyczyny, ale wykreślenie z rejestru jako następstwo postępowania likwidacyjnego lub upadłościowego. Byt prawny spółki ustaje więc z chwilą jej wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego.”
Dodatkowo wskazać należy, że Ordynacja podatkowa nie przewiduje kontynuacji bytu prawnego ani żadnej formy sukcesji prawnej w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która została wykreślona z Krajowego Rejestru Sądowego.
Przepisy art. 93–106 oraz art. 116 Ordynacji podatkowej odnoszą się wyłącznie do odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki, a nie do dalszego funkcjonowania samego podmiotu. Po wykreśleniu spółki z rejestru, jako osoby prawnej już nieistniejącej, nie sposób prowadzić wobec niej czynności, ponieważ brak jest podmiotu, do którego mogłoby się ono odnosić.
Zgodnie z art. 133 § 1 Ordynacji podatkowej stroną w postępowaniu podatkowym jest podatnik, płatnik, inkasent lub ich następca prawny, a także osoba trzecia, o której mowa w art. 110-117c, która z uwagi na swój interes prawny żąda czynności organu podatkowego, do której czynność organu podatkowego się odnosi lub której interesu prawnego działanie organu podatkowego dotyczy.
W sytuacji, gdy spółka z o.o. przestała funkcjonować w obrocie prawnym traci również legitymacje do bycia stroną w postępowaniu podatkowym, co jest jednoznaczne z niemożliwością przeprowadzenia postępowania podatkowego wobec spółki. Powyższą wykładnię potwierdza Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w postanowieniu z dnia 10 czerwca 2013 r. (sygn. akt III SA/Gl 1874/12).
Idąc dalej wskazać należy, że według art. 281 § 1 Ordynacji podatkowej organy podatkowe pierwszej instancji przeprowadzają kontrolę podatkową u podatników, płatników, inkasentów oraz następców prawnych, zwanych dalej „kontrolowanymi”.
Tym samym, rozwiązanie spółki z o.o. i jej wykreślenie z rejestru skutkuje utratą osobowości prawnej. W związku z tym nie ma podstaw prawnych do wszczęcia wobec takiego podmiotu kontroli podatkowej. Podobnie dotyczy to kontroli celno-skarbowej.
Nie można jednak wykluczyć, że na podstawie art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej za zaległości podatkowe będą odpowiadać członkowie zarządu, jeśli nie wykażą, że:
a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu albo
b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy.
W praktyce zdarzają się sytuacje wszczynania kontroli wobec spółek kapitałowych w likwidacji – tak, aby orzec o wymiarze podatku jeszcze przed jej likwidacją. Taka otwarta procedura wpływa również na opóźnienie samego procesu likwidacji.
Jednoosobowa działalność gospodarcza
Tu sytuacja wygląda inaczej. Osoba fizyczna – mimo wyrejestrowania działalności – nadal istnieje jako podmiot prawa i pozostaje odpowiedzialna za swoje zobowiązania podatkowe powstałe w czasie prowadzenia działalności.
Zakończenie działalności gospodarczej wpisanej do CEIDG nie wyłącza możliwości przeprowadzenia wobec byłego przedsiębiorcy czynności sprawdzających, postępowań podatkowych, kontroli podatkowej ani kontroli celno-skarbowej w zakresie, w jakim dotyczą one okresu prowadzenia działalności – do momentu przedawnienia zobowiązań podatkowych.
Dokumenty po likwidacji
Zwracamy też uwagę, że przepisy Ordynacji podatkowej nakazują przechowywanie określonych dokumentów – do momentu przedawnienia zobowiązania podatkowego – choćby dokonano już likwidacji podmiotu:
- art. 32 Ordynacji podatkowej (dotyczy płatników i inkasentów);
- art. 86 Ordynacji podatkowej (podatnicy – księgi podatkowe);
- art. 88 Ordynacji podatkowej (rachunki).
